Po rozpoczęciu Kampanii Wrześniowej Wehrmacht używał wciąż elementów wyposażenia pamiętających czasy I wojny światowej i Reichswehry. Były one jednak sukcesywnie zastępowane przez ekwipunek nowszej generacji.

W poniższym artykule pragnę zaprezentować wygląd dwóch żołnierzy z okresu września 1939r., w stopniach: Obergefreiter (starszy kapral) i Schütze (szeregowy). Na zdjęciach A, B i C widzimy starszego kaprala w żołnierskiej kurtce służbowej (Feldbluse) wz. 1936 koloru feldgrau, zapinanej na pięć guzików, z czterema kieszeniami (klapy "w szpic") i czterema hakami, służącymi do podtrzymywania pasa głównego. Kołnierz i pagony są w kolorze ciemnozielonym. Przy okazji warto wspomnieć o charakterystycznym kroju kieszeni, które na środku posiadały przeszycie (17). Dolne kieszenie są obszerniejsze dzięki zastosowaniu tzw. "miechów". Spodnie wełniane wykonane są z materiału w kolorze szarym ("steingrau").

Na hełmie wz. 1916 (2) (Sahlschutzhelm) znajdują się kalkomanie w kształcie tarczek: lewa (1) z godłem narodowym (Hoheitsabeichen) i prawa (10) z barwami narodowymi (czerwoną, białą i czarną).

Na guziku lewego pagonu zawieszona jest przedwojenna latarka marki "Artas" (3), która posiada trzystopniowy przełącznik i 3 kolorowe, wysuwane, wykonane z tworzywa przesłony (kolory od lewej: zielony, niebieski, czerwony).

 

 

Na szyi żołnierz ma zawieszoną lornetkę "Carl Zeiss" (4) wyprodukowaną przed wojną w Jenie.  

Oznaczenie stopnia (Obergefreiter) (5) umieszczone jest w połowie lewego przedramienia i wykonane z podwójnej srebrnej taśmy szerokości 9 mm na trójkątnej podkładce z ciemnego niebieskozielonego sukna.

Ładownice (7) do karabinka Mauser 98k kal. 7,92 mm (18) wykonane są z ciemnej groszkowanej skóry. Posiadają one po 3 komory każda ( w jednej komorze mieściły się dwie łódki nabojowe po 5 naboi ). Ładownice zamykane są na bolec, który przytrzymuje pasek wieka górnego i pasek który znajduje się z tyłu ładownicy i mocuje ją do pasa głównego.

 

 

 

Sam pas (wykonany z pociemnianej skóry) zapinany jest przez aluminiową, groszkowaną klamrę z godłem narodowym (Hoheitsabeichen) i napisem "Gott mit uns" (Bóg z nami). Klamra z tyłu posiada system regulacji długości pasa.

Pagony nowego wzoru (Schulterklappen) (11) obszyte są sznurkiem w kolorze barwy broni (biały oznacza tu piechotę). Na nich znajdują się zaślepki wykonane z szarego materiału, zakrywające rzucające się w oczy na polu walki numery pułku.

Patki kołnierzowe (Kragenpatten) (12) wprowadzone dla wszystkich żołnierzy 6 marca 1919 roku posiadały po dwie belki (Litzen) każda. W każdej belce znajduje się przeszycie w barwie broni (tu jest to przeszycie w kolorze białym)

Pas podtrzymujący (13) chlebak (28) jest, zgodnie z regulaminem przedwrześniowym, przewieszony przez lewe ramię. Jednak już po rozpoczęciu Kampanii Wrześniowej, znalazł on zastosowanie jako pas mocujący maskowanie na hełmie, i taką a nie inną rolę pełnił już w dalszej części Kampanii.

Orzeł, charakterystyczny dla żołnierskich i podoficerskich kurtek mundurowych (14), wyszywany białą nicią na zielonym materiale i podkładce w kolorze munduru znajduje się na prawej piersi, jeden centymetr nad kieszenią.

 

 

Jako że, w I wojnie światowej, gaz bojowy był powszechnie stosowany i wyrządził wiele strat, w Wehrmachcie postanowiono zabezpieczyć żołnierzy przed jego działaniem. W tym celu każdy żołnierz otrzymał zestaw przeciwgazowy. W jego skład wchodzi ceratowa torba z płachtą przeciwiperytową (15) i puszka na maskę przeciwgazową M-38 (24). Prostokątna płachta przeciwiperytowa zawieszona jest na regulowanym, parcianym pasku który mocuje puszkę na prawym ramieniu żołnierza. Puszka z tyłu przyczepiona jest do pasa głównego za pomocą krótkiego parcianego paska zakończonego metalowym elementem, który zachodzi na pas.

 

 

 

Furażerka polowa (Feldmütze) Model 1938 (16) posiada poza orłem narodowym kokardę w barwach rzeszy (Reichskokarde) bez wieńca. Kokarda zaś umieszczona jest między ramionami odwróconego kąta wykonanego z taśmy w kolorze broni lub służby (na zdjęciach jest ona biała).

Saperki żołnierskie (19) wykonane są z czarnej i gładkiej skóry, na podeszwie podbijane gwoździami, a na pięcie podkówką w kształcie litery "U".     

Na plecach żołnierz nosi plecak (21) tzw. "sierściuch", którego klapa wykonana jest ze źrebięcej skóry. Plecak mocowany jest do pasa za pomocą szelek (6) przyczepianych do ładownic i podczepianych też pod dolne uchwyty plecaka. Do plecaka przymocowany jest, na 3 troki, zwinięty koc (20). Sam plecak stosowany był podczas przemarszu, parady i warty (żołnierz na zdjęciach gotowy jest do przemarszu), nigdy jednak nie używano go w czasie bitwy, ponieważ skutecznie krępował ruchy żołnierza i spowalniał go. Do pasa głównego przymocowana jest saperka (23), za pomocą skórzanej obręczy na dwóch paskach. Do saperki umocowany jest bagnet (Mauser Seitengewehr 84/98) (22) na żabce.

Poprzez dwa troki do pasa głównego zamocowana jest zrolowana płachta namiotowa (Zeltbahn M-31) (25) w kamuflażu "Splittermuster". Z czterech lub więcej Zeltbahnów spinano różnej wielkości namioty, dlatego co trzeci żołnierz nosił zestaw namiotowy (26) przytraczany do Zeltbahnu. W skład zestawu namiotowego wchodzą 3 "śledzie" i 3 kołki, które po złożeniu stanowią maszt podtrzymujący namiot. Zeltbahny często stosowano jako peleryny przeciwdeszczowe (Regenmantel). Chlebak (28) zaczepiony jest do pasa głównego przez metalowy element zachodzący na pas i dwa mniejsze materiałowe paski zapinane na jeden guzik każdy.

Chlebak posiada dwie komory zamykane na skórzany trok.

Do chlebaka przytroczone są: menażka (27) i manierka aluminiowa M-31 (29) z kubkiem też aluminiowym, stosowanym na początku wojny. Manierka posiada system troków mocujących, który pozwala w bardzo krótkim czasie odczepić ją od chlebaka. Na zdjęciach D, E i F widzimy szeregowego w wełnianym płaszczu (31) żołnierskiego kroju, koloru "feldgrau" z ciemnozielonym kołnierzem i pagonami (przy płaszczu były one wszywane).

 

 

Na głowie żołnierz ma hełm wz. 1935 (Stalhelm M 35) (30). Ma on, w porównaniu do wzoru z 1916 roku, nieco wyżej umieszczony i skrócony daszek, otwory wentylacyjne stanowiące osobny element dzwonu i zmodernizowany fasunek. Hełm wz. 1935 tłoczony był z blachy stalowej grubości 12 mm podczas procesu złożonego z siedmiu operacji.

 

 

Oporządzenie szeregowego nie różni się wiele od tego noszonego przez starszego kaprala, poza tym że szeregowym nie przysługiwała lornetka (chyba, że pełnili funkcje jej wymagającą).

Na zakończenie pewna ciekawostka. Regulaminową fryzurą w Wehrmachcie (widoczną na zdjęciu F) były długie (do około 7cm) włosy od wierzchołka głowy zaczesywane na bok, natomiast boki musiały być ostrzyżone na krótko (około 1mm).

 

 

 

W powyższym artykule wiernie przedstawiłem obraz żołnierza niemieckiego z września 1939 roku. Opierałem się na licznych opracowaniach, wśród których za najważniejsze uważam:  

Horn Werner, Die Uniformen Der Infanterie, 1933-1945, vol. 2, Podzun-Pallas 2003.

Krzywania Jarosław, Wehrmacht w Kampanii Wrześniowej 1939, Warszawa 2003.

McDonnell Leslie, Insygnia i odznaki II wojny światowej, Warszawa 2000.    

Andrzej Daszyński "Basset"