SCOTS GUARDS (Gwardia Szkocka)

POCZĄTKI

Jesienią 1641 roku w Irlandii wybuchło powstanie przeciwko szkockim osadnikom z Ulsteru. Ponieważ osadnicy nie dysponowali żadna siłą zbrojną król Karol I zadecydował o wysłaniu do Irlandii 10 szkockich regimentów, które opłacane miały być przez angielski parlament. Karol I nie poprzestał jednak na tym i w 1942 roku podjął decyzję o osobistym wyruszeniu do Irlandii. 16 marca 1942 wydał rozkaz Archibaldowi I - szemu  Markizowi Argylle o wyłonieniu spośród ww. regimentów 1500 ludzi i postawienia ich pod osobiste rozkazy króla, w celu "godnego wprowadzenia naszego Królestwa do Irlandii". Zgodnie z intencją władcy regiment ten stał się Strażą Królewską. Od tego czasu rozpoczyna się historia Gwardii Szkockiej ( Scots Guards ) .

Żołnierze Argylle'a przebywali już w Irlandii od paru miesięcy, jako jeden z wspomnianych na wstępie 10 regimentów. Występując jeszcze wówczas pod nazwą "Argylle Regiment". Markiz, polityk raczej niż żołnierz przekazał, po przeformowaniu, dowództwo swojemu kuzynowi Sir Duncan'owi Campbell'owi. On to też stworzył unikalne dla Scots Guard (istniejące do dziś) stopnie Colonel of the Regiment i Lieutenat - Colonel Commanding.
Przez 6 lat pobytu w Ulsterze Regiment, bronił osadników przed powstańcami. W tym tez czasie w Anglii i Szkocji wybuchła wojna domowa. W styczniu 1649 roku król Karol I został ścięty w Londynie. W Anglii rozpoczęły się rządy Lorda Protektora - Oliviera Cromwell'a. W tym samym roku Regiment, znacznie osłabiony ilościowo oraz występujący pod nazwą "Kompanie Irlandzkie" powrócił do Szkocji, gdzie w 1650 witał Króla Karola II, który przybył z Francji w celu restauracji monarchii. Jednym z pierwszych edyktów królewskich było przeformowanie "Kompanii Irlandzkich" w Gwardię Piesza (Lyfe Guard of Foot) i powierzenie dowództwa nad nią Lordowi Lorne - synowi Markiza Argylle. 22 lipca 1650 roku w Pałacu Falklandzkim w Fife nowa formacja zaprezentowała się po raz pierwszy. Tego samego dnia armia Purytan pod wodzą Cromwell'a przekroczyła graniczną rzekę Tweed i ruszyła na Edynburg. 3 września szkocka i angielska armia spotkały się pod Dunbar. W składzie Armii Szkockiej znajdowały się 4 kompanie Gwardii natomiast w Armii Cromwella walczyli żołnierze z tzw. Regimentu Monck'a (od nazwiska dowódcy - generała George'a Monck'a) przekształconego 9 lat później w Coldstream Guard Regiment. Wspominam o tym nie przypadkowo - każdy zapewne zna charakterystyczny dla Londynu widok gwardzistów przed Pałacem Buckingham. W dzisiejszych czasach warty te są pełnione przez żołnierzy Scots Guard i Coldstream.
Pomimo waleczności szkockiej armii została ona pobita przez wojska Cromwella w bitwie pod Stirling i zmuszona do odwrotu. Gwardia była przy swoim królu w Dzień Nowego Roku 1651, kiedy koronowany on został w Scone, podczas sierpniowej inwazji na Anglię, jak również 3 września tego samego roku podczas przegranej bitwy pod Worcester. Król Karol II uciekł do Francji, Szkocja była w rękach Purytan a Armia Szkocka przestała istnieć.

RESTAURACJA

W maju 1660 roku Karol II wylądował w Dover. Monarchia został restaurowana a władca rozpoczął tworzenie armii. Paradoksalnie pierwsze oddziały gwardii królewskiej współtworzyli ci, którzy w dużej mierze przyczynili się do jego wygnania. Zalążkami nowej formacji armii stały się Pierwszy Regiment Gwardii (First Regiment of Guards. Istniejący do dzisiaj jako Grenadier Guards) oraz Regiment Gwardii Pieszej (Regiment of Foot Guards) generała George'a Monck'a czyli Coldstream.
Zapewniwszy bezpieczeństwo swego panowania w Anglii, król zwrócił uwagę na Szkocję. W październiku wydał rozkaz ponownego sformowania swojej gwardii w Szkocji. Rekrutację zakończono w styczniu 1661 roku. W 1662 roku stacjonujący w Zamku Stirling Regiment liczył już 6 kompanii a w 1666 Szkocki Regiment Gwardii Pieszej (Scottish Regiment of Foot Guards) urósł do 13 kompanii pod wspólnym dowództwem Earl'a of Linlithgow. Był to finalny etap przekształceń Regimentu w okresie Restauracji.

1685 - 1789

1686 - Regiment dołącza do establishmentu Armii Angielskiej a jego liczebność wzrasta do 14 kompanii z kompanią Grenadierów włącznie. W kwietniu tego roku po raz pierwszy Regiment zostaje nazwany (nieoficjalnie) Gwardią Szkocką (Scots Guards ).

1691 - Wojna z Francja staje się przyczyną wysłania 1Batalionu Scots Guard do Niderlandów, gdzie (na terenach dzisiejszej Belgii) następuje połączenie z 2 Batalionem pod wspólnym dowództwem Księcia Marlborough. Wspólnie biorą udział w bitwach pod Steenkirk w 1692 i Landen w 1693. Te cięzkie bitwy umacniają uznanie dla wojsk angielskich na kontynencie europejskim.

1695 - 1 Batalion zdobywa pierwsze w historii Regimentu odznaczenie bitewne po zwycięstwie pod Namur.

1704 - Siła Regimentu wzrasta do 18 kompanii, z których jedna zostaje Kompanią Górska (Highland Company) "Dla bezpieczeństwa Wyżyn oraz obrony ziem przed złodziejami i rabusiami". Kompania ta umundurowana w góralskie stroje (kilty) i uzbrojona m. in. w szerokie miecze i okrągłe szkockie tarcze (lecz także w karabiny i pistolety) istniała 10 lat po czym została rozformowana w Londynie w 1714 roku.

1707 - Insygnią Regimentu staje się znak Zakonu Ostu (Order of Thistle). Oficjalna nazwa Regimentu zostaje zmieniona na 3 Regiment Gwardii Pieszej (Third Regiment of Foot Guards). W lutym 2 Batalion został wezwany do Londynu - od tego dnia, aż do 1911 roku żadna część Regimentu (z wyłączeniem wspomnianej powyżej Kompanii Górskiej) nie służyła na ojczystej ziemi.

1715 - Pierwsze Powstanie Jakobickie pod wodzą Earl'a Mar. Regiment pozostaje w koszarach w Anglii nie biorąc udziału w walkach.

1743 - 1 Batalion bierze udział w bitwie pod Dettingen,  pokonując pod wodza Earl'a Stair przeważające siły francuskie i zdobywając drugie w historii odznaczenie bitewne dla Regimentu. Na polu bitwy jest obecny król Jerzy II, ostatni brytyjski monarcha, który wziął czynny udział w bitwie.

1745 - II Powstanie Jakobickie pod wodzą Jakuba Karola II Stuarta (Bonnie Prince Charlie). 1 i 2 Batalion otrzymują rozkaz obrony Londynu. 1 Batalion ściga oddziały jakobickie podczas ich odwrotu do Carlisle. Później żadna część regimentu nie bierze już udziału w walkach.

1747 - 2 Batalion powraca do Flandrii, gdzie bierze udział w przegranej bitwie o Lauffeld.

1761 - 1763 - Regiment stacjonuje w Niemczech, biorąc w tym czasie udział w bitwach pod Vellinghausen (1761), Wilhelmstahl i Bruck Muhle (1762)

1776 - po Deklaracji Niepodległości, Regiment jako cześć Batalionu Gwardii Pieszej (Battalion of Foot Guards) zostaje wysłany za ocean, gdzie bierze m. in. udział w bitwach pod Brandy Wine Creek (1777) i Guilford Courthouse (1782). Powraca do Wielkiej Brytanii pod kapitulacji pod Yorktown.

1793 - 1 Batalion bierze udział w zwycięskiej bitwie z Francuzami pod Valenciennes. W sierpniu tego samego roku Bitwa pod Linceless przynosi Regimentowi kolejne odznaczenie bitewne.

1800 - 1 Batalion zostaje wysłany do okupowanego przez Francuzów Egiptu, gdzie uczestniczy w Bitwie o Aleksandrie. Po tej ekspedycji w pułkowej  odznace pojawia się sfinks.

WOJNA NA PÓŁWYSPIE IBERYJSKIM

W styczni 1809 roku 1 Batalion wypłynął na Płw. Iberyjski. W jego skład wchodziło 43 oficerów, 71 sierżantów, 20 doboszy, 1214 żołnierzy i 20 kobiet, zorganizowanych w 10 kompanii. Całość wchodziła w skład sił pod dowództwem Księcia Wellingtona. Pierwszą bitwę z Francuzami dowodzonymi przez Marszałka Soult'a stoczono podczas przekraczania rzeki Douro. Do kolejnej doszło w czerwcu pod Talaverą. Oddziały francuskie zostały rozbite a Regiment zyskał czwarte w swej historii odznaczenie bitewne.  W 1811 2 Batalion odniósł triumfalne zwycięstwo nad siłami francuskimi w bitwie pod Barrosa, rozbijając w przeciągu dwóch godzin ich dwukrotnie większe oddziały. Raport z pola bitwy podkreślał "niebywałą walecznosć i odwagę Gwardii Jego Królewskiej Mości". Piate odznaczenie bitewne. Również szóste zdobyte zostało w tym samym roku dzieki żołnierzom 1 Batalionu i zwycięskiej dla nich bitwie pod Fuentes d'Onor.
Armia Napoleona była w odwrocie z Hiszpanii, do ostatniej wielkiej bitwy doszło na brzegu rzeki Nivy gdzie po pięciu dniach cięzkich walk w 1813 roku 1 Batalion zdobył szóste odznaczenie bitewne.

18 CZERWCA 1813 - WATERLOO

Prze długich dziewięć godzin tego dnia, cztery kompanie 2 Batalionu wraz z 2 Batalionem Coldstream i 3 Batalionem Gwardii Angielskiej desperacko broniły strategicznych zabudowań w miejscowości Hougoumont, nieopodal Waterloo. Będąc zaciekle atakowane przez trzydziestotysięczne siły francuskie. To co działo się w tym miejscu najlepiej oddają chyba słowa dwóch osób - francuskiego oficera, który napisał w swym pamiętniku: " prawdopodobnie rycerskość i odwaga pokazana przez obrońców nie zdarzy się już więcej na żadnym polu bitwy" oraz  Księcia Wellingtona, który w kilka godzin po bitwie napisał do  Księcia Regenta: " Nasz sukces pod Waterloo zależał od obrony Hougoumont i zawdzięczamy go tym, którzy bronili tych wrót".

WOJNA KRYMSKA 1854 - 55

Długi okres pokoju zakonczył się w 1854 roku wraz z Wojną Krymska. I Batalion wypłynął z Brygada Gwardyjską (Guards Brigade) na wschód. Po długim bezczynnym pobycie na Malcie, w Turcji i Bułgarii, osłabiony przez cholerę i dezyndetrię I Batalion wyładował w końcu na Krymie gdzie odznaczył się w Bitwie pod Almą zdobywając pierwszy w swej historii Krzyż Wiktorii. Wojnę Krymska Regiment zakończył z dwoma kolejnymi odznaczeniami bitewnymi zdobytymi po cięzkich walkach z rosyjską piechota pod Inkermann i Sewastopolem.

1877 - Królowa Wiktoria oficjalnie nadaje Regimentowi nazwę Gwardii Szkockiej (Scots Guards) 

WOJNA BURSKA 1899 - 1902

1 Batalion - 20 oficerów i 1088 zolnierzy  wyladowało w 1899 roku w Cape Town. Już pierwsza bitwa tej wojny jaką stoczyli pod Modder River zaowocowała bitewnym odznaczeniem. W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii sformowano po raz pierwszy 3 Batalion Scots Guards. W  1900 roku 2 Batalion dołączył do 1 - szego  w Afryce. Przez kolejne dwa lata, będac częścią 8 Dywizji, prowadzili działania przeciw siłom burskim w rejonie Hammersmith. Pod koniec Wojny Burskiej sformowano dwie kompanie Piechoty Górskiej (Mounted infantry). Regiment był reprezentowany w obydwóch. Po wojnie Regimentowi nadano odznakę "Afryka Południowa 1899 - 1902". Cięcia budzetowe w 1906 roku spowodowały rozwiązanie 3 Batalionu.

I WOJNA ŚWIATOWA

Zarówno 1 jak i 2 Batalion słuzyły na froncie zachodnim w latach 1914 - 1918. 2 Batalion opuścił Anglię w październiku 1914 jako częśc 1 Brygady 7 Dywizji. W czerwcu 1915 roku utworzono Dywizję Gwardyjską (Guards Division) w składzie której znalazły się 1 Batalion ( w 2 Brygadzie Gwardyjskiej) i 2 Batalion (w 3 Brygadzie Gwardyjskiej). Ponownie sformowano tez 3 Batalion, który służył w Londynie przez cała wojnę. W walkach na froncie zachodnim Regiment zdobył 33 odznaczenia bitewne, wśród których do najważniejszych należą te za bitwy pod Mons, Aisne, Ypres 1914, Ypres 1917, Festubert, Loos, Somą, Cambrai1916, Cambrai 1917 oraz za Linie Hindenburga i "Francja - Flandria 1914 - 1918". Regimentowi nadano również 5 Krzyży Wiktorii.
Podczas I Wojny Światowej poległo 111 oficerów i 2730 żołnierzy innych stopni Scots Guards.

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

1918 - W listopadzie, istniejacy od poczatku Regimentu stopień "gwardzista" (Guardsman) zastąpiono "szeregowym" (Private).

1927 - 2 Batalion został wysłany do Chin, gdzie służył przez 2 lata w Hong Kongu i Szanghaju.

1935 - Wojskowa aktywność Włoch w Abisynii spowodowała wysłanie 1 Batalionu do Egiptu na okres 13 miesięcy (od listopada).

1936 - 2 Batalion spędził 3 miesiace w Palestynie podczas Powstania Arabskiego.

II WOJNA ŚWIATOWA

1 Batalion brał udział w kampanii norweskiej w 1939 roku, a nastepnie w Afryce Północnej i Włoszech, włączając lądowanie w Anzio. W maju 1945 został przeniesiony do Triestu, gdzie pozostał do 1947 roku jako część sił strzegących Linii Morgana pomiędzy Jugosławią a włoską Wenecją Julijską.
2 Batalion służył w Afryce, na Saharze Zachodniej i w Tunezji. Nastepnie został przerzucony do Włoch lądując w Salerno. Później brał udział w walkach w Europie Zachodniej.
3 Batalion, wcielony do broni pancernej brał udział w lądowaniu w Normandii, kończąc swój szlak bojowy na rzece Elbie.
4  Batalion, sformowany w 1941 roku został rozwiązany w kilka miesięcy później z powodu braku możliwości przerzucenia go na front. W działaniach zbrojnych wzięły udział jedynie dwie jego kompanie. Kompania "S" wcielona do 2 Batalionu Coldstream i Kompania "X" w ramach 3 Batalionu Gwardii Irlandzkiej a później w 1 Batalionie Gwardii Walijskiej.
5  Batalion, sformowany w 1940 roku jako batalion narciarski był szykowany do walk z Rosjanami na terenie Finlandii, ale po szkoleniu we Francji został rozwiązany.

Ogółem podczas działań na frontach w latach 1939 - 1945 Scots Guards  otrzymał 41 odznak bojowych. Do najważniejszych należą: "Afryka Północna 1941 - 43", Gazala, Medenin, Djebel bou Aoukaz 1943, "Włochy 1943 - 45", Monte Cassino, Anzio, "Europa Płn. - Zach. 1944 - 45", Quarry Hill, Nadrenia.

W czasie II Wojny Światowej zginęło 98 oficerów i 943 zołnierzy innych stopni Scots Guards.

LATA 1945 - 2005

Po zakończeniu działań wojennych 2 batalion pozostał w Niemczech jako cześć brytyjskich sił okupacyjnych. Do Anglii powrócił w grudniu 1946 roku. 3 Batalion został rozwiązany w styczniu 1946 roku. W  1951 część zołnierzy Scots Guards otrzymała przydział do nowo tworzonego Pułku Spadochronowego (Parachute Regiment).
W okresie powojennym Scots Guards brał udział w licznych operracjach i konfliktach. Pozwolę sobie wymienić jedynie najważniejsze z nich, w kolejności chronologicznej:

1952 - W lutym 1 Batalion został w trybie alarmowym przerzucony do Port Saldu, gdzie pozostał przez 2 lata do ewakuacji Strefy Kanału Sueskiego w grudniu 1954 roku

1962 - 2 Batalion oddelegowany do Kenii, gdzie przez dwa lata wspierał cywilne władze tego kraju jak również Ugandy i Zanzibaru.

1967 - 2 Batalion, wcielony do Brytyjskiej Armii Renu pierwszy raz w swej historii stał się jednostką piechoty zmechanizowanej. Koszary Regimentu w Munster

1970 - 1980  Operacje przeciwko IRA w Ulsterze

1982 - 2 Batalion brał udział w Wojnie o Falklandy

1991 - 1 Batalion brał udział w Operacji "Pustynna Burza"

Od czasu rozpoczęcia Operacji "Iracka Wolnosc" żołnierze 1 Batalionu Scots Guard znajdowali się w Iraku służąc w ścisłej współpracy z Królewskimi Dragonami (Royal Dragoon Guards). Po zakończeniu działań zbrojnych ich zadaniem było wspomaganie cywilnych władz irackich oraz ochrona głównej drogi pomiędzy Basrą a Faludżą. Przez cały też czas wydzielone kompanie Scots Guards pełnią warty honorowe przed Pałacem Buckingham.

W wielkiej Brytanii nie istnieje tradycja utrzymywania zołnierzy dla celów reprezentacyjnych i każdy z gwardzistów prężących się przed Pałacem Jej Królewskiej Mości może w krótkim czasie zostać przeniesiony, aby z L 85 A1 w rękach patrolować ulice Belfastu czy Prisztiny lub przemierzać iracką pustynie.

Adam "Fraser" Maksymowicz